ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΡΕΜΠΕΤΙΚΟΥ ΜΕΡΟΣ 3ο

ΤΟ ΛΑΪΚΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ ΩΣ ΕΚΦΡΑΣΗ ΤΩΝ ΠΑΡΑΠΑΝΩ ΠΕΡΙΟΧΩΝ 

Η πρώτη περίοδος του λαϊκού τραγουδιού των αστικών κέντρων (τέλη 1800-αρχές 1900), το λεγόμενο σμυρναίικο, έχει ως χώρο δημιουργίας του τα αστικά κέντρα-λιμάνια, τα αναφερόμενα παραπάνω.

Εκεί έγινε αρχικά το... πέρασμα από την παραδοσιακή δημοτική μουσική κουλτούρα στη λαϊκή μουσική κουλτούρα της Μητρόπολης.

Τα καφέ-αμάν, τα πανηγύρια-παζάρια και οι γειτονιές της Κωνσταντινούπολης και της Σμύρνης υπήρξαν οι ειδικοί χώροι αυτού του περάσματος.

Χαρακτηριστικά του «καφέ-αμάν» ήταν το πάλκο, οι μουσικές κομπανίες, μία ή δυο τραγουδίστριες και πολλοί χοροί.

Το όνομα τους, «καφέ-αμάν», το πήραν από το γεγονός ότι εκεί τραγουδιόνταν αμανέδες.

Ο αμανές, πάλι, έχει πάρει τ' όνομα του επειδή κατά τη διάρκεια του τραγουδιού ο τραγουδιστής λέει πολλές φορές τη λέξη «αμάν».

Αυτό γινόταν συχνά για να βρει τον καιρό να αυτοσχεδιάσει τους επόμενους στίχους του τραγουδιού.

Αμάν, είναι τούρκικη λέξη που σημαίνει έλεος, αλλά μπορεί απλώς να σημαίνει αχ βαχ- συνήθως ο αμανές τραγουδιόταν χωρίς συνοδεία από μουσικά όργανα, ήταν δηλαδή ένα τραγουδιστικό σόλο.

Η ποιητική του φόρμα είναι δυο επιγραμματικοί στίχοι και μιλά συνήθως για έναν μεγάλο καημό.

Άλλες φορές αναφέρεται σ' αυτόν, γενικά, χωρίς να προσδιορίζει τον ειδικό λόγο που τον προκάλεσε.

Άλλες φορές αναφέρει την αιτία, όπως μπορεί να είναι μια αρρώστια, ο θάνατος, η φτώχεια, η ξενιτιά, ο πόνος της αγάπης, η ζήλεια, ο χωρισμός.

Άλλες φορές, πάλι, αναφέρεται στη δυστυχία που μπορεί να προκαλέσει η υποκρισία, η αχαριστία ή άλλα στοιχεία τον χαρα­κτήρα του ανθρώπου, που ενδέχεται να οδηγηθούν μέχρι και στην άρνηση για τη ζωή.

Οι μουσικές ρίζες του αμανέ ανάγονται στη βυζαντινή εκκλησιαστική μουσική και σε αραβικά μουσικά «Κομμάτια.

Όλοι οι ρυθμοί που παίζονταν, τραγουδιόνταν ή χορεύονταν είχαν την καταγωγή τους στα δημοτικά τραγούδια, δηλαδή είχαν δημιουργηθεί μέσα από την καθημερινή πραγ­ματικότητα των ψαράδικων χωριών και των χωριών του βου­νού και του κάμπου και μετατρέπονταν και φιλτράρονταν καθώς εισέρχονταν μέσα στην καινούρια πραγματικότητα των λιμανιών-κέντρων της Κωνσταντινούπολης και της Σμύρνης.

Μερικοί απ' αυτούς τους δημοτικούς ρυθμούς και χορούς ήταν σλαβικής καταγωγής, όπως η καζάσκα, το αλέγκρο και οι χόρες.

Άλλοι ήταν δημοτικοί χοροί και ρυθμοί της Μικράς Ασίας, της Θράκης και των νησιών του Αιγαίου, όπως ο καρσιλαμάς, ο συρτός, ο μπάλλος, ο ζεϊμπέκικος, ο χασάπικος και το τσιφτετέλι, που είναι αραβοπερσικής καταγωγής.

Ο χασάπικος ανάγεται στην εποχή του Βυζαντίου και θεωρείται ότι ήταν χορός των χασάπηδων, των μακελάρηδων χορευόταν από δύο ή τρία άτομα, συνήθως άντρες, που κρατιόνταν από τους ώμους.

Ο χασάπικος και ο ζεϊμπέκικος έγιναν αργότερα οι χαρακτηριστικοί χοροί του ρεμπέτικου στα πρώτα περιθωρια­κά του βήματα στον τεκέ ή στη φυλακή.

Ο ζεϊμπέκικος ήταν πολεμικός χορός μιας πολεμικής φυλής θρακικής καταγωγής με το όνομα ζεϊμπέκια.

Τα ζεϊμπέκια δεν υπάκουαν στις τουρκικές αρχές και γι' αυτό οι τελευταίοι, για να τους έχουν κάτω από έναν ορισμένο έλεγχο, τους έδιναν μερικές εξουσίες, χρησιμοποιώντας τους σαν βοηθητικές ομάδες της Αστυνομίας.

Αυτοί συχνά έκαναν κατάχρηση των εξουσιών που τους δίνονταν και έτσι ο Σουλτάνος κάποια φορά, το 1833, έστειλε στρατό και τους διέλυσε.

Ο ζεϊμπέκικος στα καφε-αμάν χορευόταν αντικρυστός από δυο άντρες.

Τα μουσικά όργανα που χρησιμοποιούσαν οι κομπανίες που συναντούμε στα «καφέ-αμάν» και στα πανηγύρια-παζάρια ήταν: το ούτι, που θεωρείται το λαγούτο της Ανατολής, το βιολί, το ντέφι, το νέι ή ναι, που είναι ένα φλάουτο πολύ μακρύ, το κανονάκι, που είναι ένα τραπεζοειδές επίπεδο όργανο με 72 χορδές που παράγουν 24 νότες, το σαντούρι, ένα είδος ξυλόφωνου με τραπεζοειδή φόρμα κι αυτό, και το τουμπελέκι, που είναι ένα τύμπανο από πηλό, κλεισμένο από τη μια μεριά με δέρμα.

Ο κόσμος εδώ είχε κέφι και διάθεση να διασκεδάσει.

Η Κωνσταντινούπολη και η Σμύρνη ήταν πόλεις όπου το χρήμα κινιόταν, είχε δουλειά για τους περισσότερους κατοίκους και επί πλέον δεν είχαν λάβει μέρος στην επανάσταση του 1821 και έτσι δεν είχαν υποστεί τις καταστροφές του πολέμου.

Μπορούμε να πούμε πως στα πρώτα του βήματα το σμυρνέικο τραγούδι ήταν λαϊκό, ενώ το ρεμπέτικο ήταν περιθωριακό και, παρ' όλες τις κοινές μουσικές τους ρίζες, έκφραζαν διαφορετικά κοινωνικά στρώματα.

ΣΥΝΕΧΙΖΕΤΑΙ...............